به نظر می رسد یکی از اهداف اصلی دولت آمریکا در خروج یکجانبه از پیمان برجام، هموار کردن مسیر صادرات برای تولیدکنندگان نفت در این کشور از راه کنار زدن ایران از بازار نفت صادراتی اش باشد. در سالهای اخیر روند افزایش تولید نفت در ایالات متحده شیب صعودی تند و تیزی به خود گرفته و طبیعتاً این مسئله نمود خود را در سیاست خارجی این کشور نیز به صورت کوشش جهت یافتن مشتریان بین المللی جلوه گر می کند و به باور نویسنده یکی از دلایل اصلی خروج آمریکا از برجام نیز دقیقاً همین مسئله بوده است. سندی که بر این ادعا می توان ارائه داد، انتشار اخباری مبنی بر تعهد چینی ها برای خرید سالانه 70 میلیارد دلار محصولات انرژی (نفت خام و گاز) به همراه اقلام کشاورزی از ایالات متحده در راستای کاهش کسری تراز تجاری آمریکا می باشد. در حین مذاکراتی که میان مقامات چینی و آمریکایی انجام شده، طرف آمریکایی به صورت موکد از چین – که به تنهایی بیش از 18.5% از کل نفت صادراتی جهان را جذب می کند – درخواست کرده است تا بازارهای خود را به روی انرژی و محصولات کشاورزی آمریکایی برای «پاسخگویی به نیازهای فزاینده مردم چین»! بگشاید و طرف چینی نیز با توجه به علاقه فراوان برای برخورداری از معافیت قسمی و نسبی از تیغ تعرفه های جدید گمرکی ترامپ عملاً به صورت اولیه به این درخواست پاسخ مثبت داده است. در صورت تحقق این امر و با توجه به فشار آمریکا به کلیه کشورها برای کاهش سطح روابط تجاری خود با ایران پس از خروج یکجانبه اش از پیمان برجام، کاملاً محتمل است که چنین تصور کنیم که قرار است تولیدکنندگان نفت و گاز آمریکایی جای ایران را در بازار انرژی چین تصاحب کنند و در واقع چنین می توان گفت که پس از تهدید آمریکا برای عملی کردن پروژه اعمال تعرفه های سنگین گمرکی روی واردات از چین، سران کمونیست این کشور متقاعد شده اند که دستکم برای کاهش مازاد تجاری خود با یانکی ها بکوشند و در این راستا جایگزین کردن نفت آمریکایی با نفت ایرانی ساده ترین و کم هزینه ترین گزینه ای بوده است که قابلیت اجرایی داشته و از سوی دیگر در راستای سیاست خصمانه جدید آمریکا ضد ایران نیز گامی به جلو و موجب رضایت طرف آمریکایی قلمداد می شده است. منطقاً در چنین شرایطی بایستی گفت که «مشتری دزدی» آمریکایی ها از طریق لغو برجام هزینه هنگفتی به موجودیتی به نام ایران – تحت هر حکومت و دولتی – تحمیل خواهدکرد چرا که ما یکی از بزرگترین بازارهای موجود برای فروش محصولات انرژی خود را تا حد زیادی از دست خواهیم داد و پیآمدهای این مسئله می تواند تا سالها گریبانگیر اقتصاد خام فروش و کالامحور ایران باشد.

سهم 24 درصدی چین در صادرات ایران از نفت و مشتقات آن

این مسئله قطعاً باعث بروز مشکلات فراوانی برای ایران خواهدشد که کاهش صادرات و افت تراز تجاری و جهش کسری بودجه دولتی و نتیجتاً افت بیشتر ارزش ذاتی ریال از جمله آنها خواهدبود. مطابق با آمارهای موجود، ایران حدود 24% از نفت صادراتی خود را به چین صادر می کند که با درنظر گرفتن صادرات 2.617 میلیون بشکه ای روزانه ما، چیزی معادل 628 هزار بشکه در روز را شامل می شود. اگر قیمت نفت را معادل 70 دلار هر بشکه درنظر بگیریم، در صورت قطع صادرات ایران به چین، سالانه مبلغی حدود 16 میلیارد دلار از درآمدهای صادراتی ایران کاسته خواهدشد که با درنظر گرفتن صادرات سالانه حدوداً 92 میلیارد دلاری ما، عملاً نزدیک به 17.4% از کل صادرات ایران در معرض محو شدن قرار خواهدگرفت که قطعاً خسران بزرگی در تراز تجاری مثبت ایران بوده و آسیبی جدی در مدیریت اقتصادی کشور وارد خواهدآورد. در چنین شرایطی همچنین بایستی به بازنگری دوباره در محاسبه ارزش ذاتی دلار به ریال نیز اقدام نمود چرا که در صورت افت تراز تجاری ایران و مطابق با نظریه «تراز پرداخت ها» در تعیین ارزش ذاتی ارزها، ارزش پولی ملی نیز دچار کاهش قابل ملاحظه ای خواهدشد. مطابق با یک پژوهش اخیر، در حال حاضر ارزش ذاتی دلار در برابر ریال در بازه 5907 تومان الی 7525 تومان قرار دارد که طبیعتاً در صورت از دست رفتن یکی از بزرگترین بازارهای صادراتی ایران، این ارزش دچار افت جدی شده و دستکم چند صد تومان دیگر دچار تنزل خواهدشد؛ امری که منطقاً بایستی اثر خود را در نرخ برابری دلار به ریال جلوه گر سازد.   از این روی امیدواریم که مسئولین و رهبران کشور با اعمال درایت و تدبیر و بدور از رفتارهای هیجانی و واکنش های تند، بهانه های مورد استفاده آمریکا در تاختن به بازارهای صادراتی کشور و قاپیدن مشتریان بزرگ انرژی ما بگیرند و از منافع نسل های آتی ایرانی در قبال زیاده خواهی های ابرقدرت ها حفاظت و حراست به عمل آورند.