مقدمه

همه معامله گران سهام به دنبال خرید در پایین ترین سطح ممکن پیش از شتاب گیری رشد قیمت ها هستند و اصطلاحاً «شکار کف ها» یک آرزو برای فعالان بازارهای سهام است. در نوشته حاضر، به چند پارامتر که با استفاده از آنها می توان با احتمال خوبی تشکیل کف در بازارهای سهام را تشخیص داد اشاره شده است. طبیعتاً تشخیص تشکیل کف در بازارهای سهام برای معامله گران بازارهای ارز نیز به شدت حائز اهمیت است چرا که در این صورت و با در نظر گرفتن همبستگی بالایی که بین شاخص های سهام در کشورهای بزرگ و بازارهای ارز وجود دارد، مسیر کلی بازار FX نیز به صورت کامل قابل تشخیص خواهدبود.

 

پیش گفتار

نکته‌ای که در رابطه با کف بازار باید به آن توجه کرد این است که نقاط کف بازار تنها با نگاه به گذشته و بازنگری مسائل گذشته قابل شناسایی و تشخیص است. البته این موضوع باعث نمی‌شود که پیدا کردن کف بازار به یک مسئله پیچیده و عجیب و غریب آکادمیک تبدیل شود. دانستن اینکه بازار نزولی به روزهای پایانی خود نزدیک شده، این اطمینان را ایجاد می‌کند که بازار صعودی در حال آغاز شدن است. در این مقاله به بررسی مسائلی می‌پردازیم که نشانه های تشکیل کف در بازارهای سهام هستند.

 

بازار خرسی رسمی

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بازار خرسی زمانی اتفاق می‌افتد که بازار تا 20 درصد افت کند. بازار خرسی رسمی یک شرط لازم  برای خرید محسوب می‌شود ولی این شرط کافی نیست. به طور کلی وقتی بازارها در زمان رکود 20 درصد افت ‌کنند، این افت ادامه‌دار خواهد بود. در حقیقت این همان اتفاقی است که در سال‌های 2000 تا 2002 و 2008 تا 2009 رخ داد. واقعیت این است که کاهش شدید قیمت باعث ایجاد فرصت برای خریدهای ارزان و مفت می‌شود و این گونه مواقع بهترین زمان برای ورود به بازارهای سهام است.

یکی از دلایل وجود فرصت‌های عالی برای خرید سهام بعد از کاهشهای سنگین آن است که در دهه‌های گذشته بازارهای سهام به صورت بلندمدت روند رو به رشدی را تجربه کرده‌اند. حتی در بازار خرسی بلندمدتی که در دهه 1970 میلادی رخ داد، افت شدید منجر به ارزش‌گذاری‌های ارزان و بازگشت انتظارات سرمایه‌گذاران شد. بازارها معمولاً از چرخه کسب و کار پیروی می‌کنند و رکود و کاهش فعالیت اقتصادی  بین 6 تا 12 ماه طول می‌کشد.

نمودار زیر نشان می‌دهد که هر گاه بازارها نسبت به میانگین 3 ساله شاخص خود بیش از 30 درصد افت کنند، فرصت برای خرید عالی است. انحراف زیادی از روال معمول در بازار سهام فرصت‌های خوبی برای خرید و فروش ایجاد می‌کند.

_{نمودار انحرافات 30 درصدی شاخص S&P500 از میانگین 3-ساله خود (سبز: فرصت خرید و سرخ: فرصت فروش)}

 

افت شدید اعتماد مصرف کننده

هاوارد مارکس زمانی گفت که قیمت پایین و خبر خوب به ندرت به صورت همزمان رخ می‌دهند. به همین ترتیب فرصت‌های عالی برای خرید به ندرت همزمان با اعتماد بالای مصرف کننده به وجود می‌آید. زمان خرید سهام زمانی است که اعتماد مصرف کننده کم شده باشد. البته با بررسی نسبت انتظارات به شرایط کنونی، این امکان وجود دارد که به یک کف بهتر از بازار برسید و خرید بهتری داشته باشید. وقتی مردم وضعیت بدی دارند  ولی تصور می‌کنند که مسائل در آینده بهتر می‌شود، در واقع آن موقع به کف بازار رسیده‎‌ایم. همان طور که می‌بینید افزایش نسبت انتظارات به شرایط کنونی  باعث پیشروی مداوم S&P 500 شده است.

_{رابطه نسبت شاخص انتظارات مصرف کننده به دیدگاه کنونی آنها در برابر شاخص S&P500}

 

سقوط بخش تولید

وقتی صحبت از اقتصادی به میان می‌آید، اخبار بد معمولاً به خبرهای خوبی برای بازار تبدیل می‌شوند. شاخص مدیران خرید موسسه ISM  بر پایه اطلاعات مدیران خرید در آمریکا تعیین می‌شود. وقتی شاخص ISM نشان می‌دهد که خرید دارد محدود و منقبض می‌شود (سطح زیر 50) ، اقتصاد معمولا در مسیر نزولی قرار دارد. اگر به زیر 45 برسد، این روند نزولی به رکود ختم می‌شود و این موضوع معمولاً فرصت خوبی برای خرید از بازار سهام فراهم می‌کند.

_{نسبت سفارش های جدید به موجود انبارها در گزارش PMI موسسه ISM}

 

اعلام رسمی رکود اقتصادی

در رکود سال 2007 و 2008 ، دفتر ملی پژوهش‌ اقتصادی در دسامبر سال 2008 وجود رکود را رسماً اعلام کرد. در آن مقطع، یک سال از رکود گذشته بود و تنها سه ماه از رسیدن به کف بازار سهام گذشته بود. اعلام رسمی رکود اقتصادی معمولاً دیر انجام می‌شود. وقتی دفتر ملی پژوهش اقتصادی وقوع رکورد را اعلام کرد باید خرید خود را شروع کنید. بر اساس نمودار زیر خطوط سبز بیانگر پایان رکود است. این خطوط معمولاً در نزدیکی نقاط کف بازار رخ داده است. دفتر مذکور این بار به شکلی غیر معمول رکود را خیلی سریع اعلام کرد و در اوایل ژوئن اعلام کرد که آمریکا از فوریه 2020 در رکود فرو رفته است.

_{رفتار شاخص S&P500 وقتی که رکود اقتصادی به صورت رسمی اعلام می شود}

 

 

آمار بیکاری بالا

همچنین از نظر تاریخی وقتی آمار بیکاری بالا برود بازارها در نزدیکی کف خود قرار دارند.

_{رفتار شاخص S&P500 وقتی که میانگین 3-ماهه مشاغل از دست رفته طبق NFP از 0.15% کل افراد شاغل فراتر می رود}

 

راهنمای کوپاک

این ابزار تکنیکال که کمتر شناخته شده است ابتدا در سال 1962 توسط ادوین اس. کوپاک طراحی شد. راهنما یا منحنی یا شاخص کوپاک یک شاخص سنجش نوسان مومنتوم است و به بیان ساده حالت احساسات حاکم بر بازار را ارزیابی می‌کند. وقتی احساسات سرمایه‌گذار شروع به تغییر می‌کند، راهنمای کوپاک جهت خودش را معکوس می‌کند. ارزش اصلی این شاخص در شناسایی نقاط کف بازار است.

محاسبات کوپاک پیچیده است ولی درک این شاخص سخت نیست. وقتی این شاخص به صفر برسد حکایت از شروع یک بازار گاوی (صعودی) دارد. به خط چین‌ها توجه کنید که روند صعودی در این راهنمای کوپاک (از صفر یا کمتر از آن) هر فرصت خرید را در 85 سال گذشته نشان داده است.

_{اندیکاتور کوپاک (سرخ) و شاخص S&P500 (سیاه)}

 

 _{چنانچه در نمودار زیر نشان داده می شود در پایان ماه مه سال 2009 سیگنال خرید بر اساس اندیکاتور کوپاک فعال شد و بازار برای خرید عالی بود. شاخص S&P بیش از 30 درصد کاهش یافت و در 11 سال بعد با بیش از 300 درصد افزایش یافت}

_{اندیکاتور کوپاک و سیگنال های خرید بلندمدتی روی شاخص S&P500}

 

RSI بلندمدتی در بیش فروش

یکی از معیارهای مهم دیگری که از دیدگاه تکنیکالی به آن نگاه می‌کنیم، شاخص قدرت نسبی یا RSI برای بازار سهام است. هر وقت عدد RSI با دوره 18 در تایم ماهانه به زیر سطح 30 یعنی محدوده بیش فروش رفت می توانیم از وقوع یک کف قریب الوقوع در بازارهای سهام مطمئن باشیم. این شاخص همزمان با افت و خیزهای شاخص کوپاک تغییر می‌کند.

_{بیش فروش شدن اندیکاتور RSI با دوره 18 در تایم ماهانه و شاخص S&P500}

 

جهش شاخص وحشت (VIX)

جالب اینجا است که اگر 25 سال گذشته را مورد بررسی قرار دهید می‌توانید ببینید که هرگاه شاخص VIX برای دوره ای بیش از 3 ماه بالاتر از  سطح 30 بوده است، پس از آن شاهد افزایش‌های عظیم بوده‌ایم. طبق نمودار زیر در سال 2002 و 2009 این شاخص کف بازار خرسی را نشان می‌دهد. در سال 1998 و 2011 این شاخص کف متوسط بازار گاوی را مشخص می‌کند.

_{واکنش شاخص S&P500 در مقاطعی که میانگین 13-هفته ای شاخص VIX زیر سطح رفته است}

 

نتیجه گیری

زبانزد معروفی بین معامله گران سهام وجود دارد که می گوید: «بهترین زمان خرید وقتی است که کف خیابان ها به خون رنگین شده است.» نشانه ها و سیگنال هایی که در این نوشته آورده شدند همگی این مسئله را تایید می کنند که هر زمان که اوج بدبینی بر بازارهای سهام حاکم بود، همان زمان بهترین وقت خرید و سرمایه گذاری در این بازار است. بازتاب این بدبینی را می توان در آمارهای بد اقتصادی و یا اندیکاتورهایی مانند RSI و یا رفتار VIX جستجو کرد که در این یادداشت به تفصیل به آنها پرداخته شد.